Márton Bukovi (Hungary, 1965-1967)

"Λονδίνο, Νοέμβριος 1953. Πριν από σχεδόν 55 χρόνια, το ποδόσφαιρο άλλαζε μέσα σε μία μέρα μορφή. Η Αγγλία, η οποία παρέμενε αήττητη στην έδρα της από το 1871 κόντρα σε μη βρετανική ομάδα, διαλύθηκε με 6-3 μέσα στο Γουέμπλεϊ από την Ουγγαρία. Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι οι Μαγυάροι κέρδισαν, ούτε η διαφορά στο σκορ.



Ηταν ο τρόπος με τον οποίο κατάφεραν να φτάσουν σε αυτή τη μεγάλη νίκη. Σε επίπεδο τακτικής και τεχνικής η Αγγλία υπερνικήθηκε από το πρώτο έως το τελευταίο λεπτό. Εξι μήνες αργότερα, οι ομάδες ξανασυναντήθηκαν, με τους Αγγλους να επιθυμούν τη ρεβάνς. Εκεί σκορπίστηκαν ξανά με 7-1 στη Βουδαπέστη! Η Αγγλία, η γενέτειρα του ποδοσφαίρου, είχε βαθιά πίστη πως ήταν έμφυτα ανώτερη. Σε δύο αγώνες η Ουγγαρία απέδειξε πόσο μακριά είχε φτάσει ο κόσμος και πόσο πίσω είχε μείνει ολόκληρη η Βρετανία.

Για τους Ούγγρους, η νίκη στο Γουέμπλεϊ ήρθε ως συνέχεια ενός αήττητου σερί που τελείωσε στον τελικό της Βέρνης το 1954 απέναντι στους Δυτικογερμανούς για το Παγκόσμιο Κύπελλο. Και αποτελούσε την αναμφισβήτητη απόδειξη ότι αυτή η "χρυσή ομάδα" με την ηγετική φυσιογνωμία του Φέρενς Πούσκας ήταν η καλύτερη στον κόσμο".

Ο πρόλογος μας είναι απόσπασμα άρθρου του Χρήστου Σωτηρακόπουλου που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "SportDay" την Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2007 και στόχο έχει να καταδείξει το μέγεθος της ποδοσφαιρικής Ουγγαρίας στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο, μιας Ουγγαρίας που μεσουρανούσε στον παγκόσμιο χώρο σχεδόν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '60, οπότε άρχισε και η παρακμή της.

Η διαφορά της Ουγγαρίας με τις άλλες χώρες που στις δεκαετίες 1950-1960 εφάρμοζαν πάντα συστήματα "τυφλοσούρτηδες" και στατικούς παίκτες σε συγκεκριμένες θέσεις, ήταν το γεγονός πως οι Ούγγροι ήταν μάστορες σε θέματα τακτικής. Η Ουγγαρία ευτύχησε εκείνη την εποχή να έχει τρείς κυριολεκτικά ριζοσπαστικούς προπονητές : Τον Μπέλα Γκούτμαν (πέρασε απ'τον Παναθηναϊκό για λίγους μήνες το 1967 ανεπιτυχώς, παρ'ότι ως τεχνικός είχε κατακτήσει τίτλους σε πέντε διαφορετικές χώρες), τον Γκούσταβ Σέμπες (προπονητής της Εθνικής Ουγγαρίας στο θρίαμβο του Γουέμπλεϊ) και τον Μάρτον Μπούκοβι. Μπορεί ο Γκούτμαν να έχτισε τη μεγάλη Μπενφίκα του 1961-1962 και ο Σέμπες να έκανε θαύματα με την Εθνική Ουγγαρίας, αλλά ο Μπούκοβι ήταν αυτός που επινόησε ουσιαστικά το 4-2-4, μετατρέποντας το παραδοσιακό (και αγαπητό στον ποδοσφαιρόκοσμο τότε) "WM" με τις εξής "ρυθμίσεις" : Δύο πλάγιοι στα άκρα της επίθεσης, οπισθοχώρηση ενός μέσου. Με το σύστημα αυτό έκανε θαύματα με την ΜΤΚ, ενώ ο Γκούσταβ Σέμπες υιοθέτησε το σύστημα του Μπούκοβι και το χρησιμοποιούσε στην Εθνική ομάδα (και αργότερα προσπάθησε να το εφαρμόσει σε όποια ομάδα πήγε).

Mάρτον Μπούκοβι
Ο Μάρτον Μπούκοβι γεννήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του 1903. Σαν ποδοσφαιριστής αγωνίστηκε στις Φερεντσβάρος και Σέτε στην Ουγγαρία, ενώ χρίσθηκε και διεθνής με την Εθνική ομάδα της χώρας του πριν ασχοληθεί με την προπονητική. Η καριέρα του ως προπονητή ξεκίνησε το 1935 με την Γκραντάνσκι Ζάγκρεμπ με την οποία κατέκτησε δύο πρωταθλήματα Γιουγκοσλαβίας και δύο πρωταθλήματα Κροατίας. Μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο, η Γκραντάνσκι συγχωνεύθηκε με άλλες δύο ομάδες και απ΄τη συγχώνευση προέκυψε η γνωστή ως τις ημέρες μας, Ντιναμό Ζάγκρεμπ, η οποία διατήρησε το Μπούκοβι στον πάγκο της.

Το 1947 ο Μπούκοβι αποδέχθηκε την πρόταση της ΜΤΚ Βουδαπέστης και επέστρεψε στην Ουγγαρία. Το 1949, όταν η Ουγγαρία πέρασε σε κομμουνιστικό καθεστώς, η ΜΤΚ έγινε η επίσημη ομάδα της μυστικής Αστυνομίας και η ομάδα "μετονομάστηκε" στ Τεξτίλ. Άλλες δύο αλλαγές ονομασίας ακολούθησαν (Μπάστια και Βόρος Λομπογκό) μέχρι να επιστρέψει η ομάδα στην αρχική της ονομασία, ΜΤΚ. Παρά τα γεγονότα, η δεκαετία του '50 ήταν επιτυχημένη για την ομάδα η οποία είχε στις τάξεις της τους Πέτερ Παλοτάϊ, Νάντορ Χιντεγκούτι, Γιόζεφ Ζακαριάς και Μιχάλι Λάντος : Ο Μπούκοβι τους οδήγησε σε τρία πρωταθλήματα Ουγγαρίας και ένα Κύπελλο.

Ο Μπούκοβι παράλληλα, εργάσθηκε και σαν βοηθός του Γκούσταβ Σέμπες στην Εθνική Ουγγαρίας και το 1956 τον διαδέχθηκε στον πάγκο και προκάλεσε αίσθηση για μιά ακόμη φορά, όταν η Ουγγαρία υπό την καθοδήγηση του νίκησε με 0-1 τη Σοβιετική Ένωση στο στάδιο "Λένιν". Ήταν η πρώτη φορά που η Σοβιετική Ένωση υπέστη εντός έδρας ήττα.

Η εξέγερση του 1956 και η επέμβαση των Σοβιετικών τανκ ουσιαστικά "τελείωσαν" τη μεγάλη Ουγγαρία, καθώς παίκτες και προπονητές με κάθε τρόπο προσπάθησαν να φύγουν από τη χώρα. Η Χόνβεντ και η ΜΤΚ πήραν τους παίκτες τους σε Ευρωπαϊκές περιοδείες για να τους απομακρύνουν από τις συγκρούσεις. Τη μοίρα των Φέρεντς Πούσκας και Σάντορ Κότσις που κατέληξαν σε Ρεάλ Μαδρίτης και Μπαρτσελόνα αντίστοιχα, μιμήθηκαν και οι Ούγγροι προπονητές. Κάπως έτσι, ο Ολυμπιακός ευτύχησε να καθήσει στον πάγκο του ένας απ'τους κορυφαίους προπονητές της Ευρώπης εκείνη την εποχή. Το καλοκαίρι του 1965 ο μεγάλος Μάρτον Μπούκοβι αναλάμβανε τις τύχες της ομάδας με σκοπό να τη βγάλει από την "ανομβρία" τίτλων, μιας και ο Θρύλος είχε μείνει χωρίς τίτλο απ'το 1959.

Ο Μπούκοβι στον Ολυμπιακό
Την πρώτη χρονιά του Μπούκοβι ο Ολυμπιακός παλεύει για τον τίτλο με τον Παναθηναϊκό να τον ακολουθεί κατά πόδας. Ο Ολυμπιακός θέλει νίκες στα εναπομείναντα παιχνίδια με Πανσερραϊκό, Τρίκαλα και Απόλλων Αθηνών για να στεφθεί πρωταθλητής. Ο Ολυμπιακός στα πλαίσια της 28ης αγωνιστικής αντιμετωπίζει τον Πανσερραϊκό, που αν και βρέθηκε νωρίς-νωρίς πίσω στο σκορ με το γκολ του Γιώργου Σιδέρη, ισοφαρίζει στο 19' με τον Μπιτζίδη και στη συνέχεια αναλαμβάνει δράση ο γκολκίπερ του Πανσερραϊκού να πιάσει... ότι δεν είναι ανθρωπίνως δυνατό να πιάσει. Ο Ολυμπιακός πιέζει ασφυκτικά, ο χρόνος περνάει, γκολ δε μπαίνει και η απώλεια του τίτλου είναι ορατή... Ώσπου, στο τελευταίο λεπτό, ο Νίκος Γιούτσος θα σκοράρει δίνοντας τη νίκη με 2-1. Οι παίκτες του Πανσερραϊκού μένουν "ξεραμένοι" στο χορτάρι, το παιχνίδι λήγει και ο κόσμος ορμά στο γήπεδο να πανηγυρίσει τη νίκη-τίτλο. Στις υπόλοιπες δύο αγωνιστικές ο Ολυμπιακός δεν αστειευόταν, καθώς συνέτριψε με 0-5 τα Τρίκαλα και 3-0 τον Απόλλων Αθηνών για να πανηγυρίσει έτσι τον πρώτο του τίτλο στην Α' Εθνική Κατηγορία.

Η σεζόν 1966-1967 ξεκινά και ο πρωταθλητής πλέον, Ολυμπιακός, ξεκινάει με 11 σερί νίκες, έχοντας κερδίσει μάλιστα τον Παναθηναϊκό με 0-1 μέσα στη Λεωφόρο με γκολ του Νίκου Γιούτσου. Ο Ολυμπιακός αποσπάται απ'τους αντιπάλους του στη βαθμολογία και το Φεβρουάριο του 1967 ταπεινώνει τον "αιώνιο" αντίπαλο του στο Στάδιο Καραϊσκάκη με 4-0. Η ομάδα πάει "τρένο", ο κόσμος Θεοποιεί τον Ούγγρο προπονητή και η ομάδα αποθεώνεται. Αίφνης, δημιουργείται πρόβλημα με τον Μπούκοβι : Ο τεχνικός του Ολυμπιακού μαζί με το δεξί του χέρι, τον Λάντος, αρνείται να αναχωρήσει μαζί με την υπόλοιπη αποστολή για ΗΠΑ και Καναδά, όπου θα περιόδευαν οι "ερυθρόλευκοι", ως ένδειξη διαμαρτυρίας για μια σειρά γεγονότων στην ομάδα, που ουδόλως του άρεσαν (μεταγραφικές κινήσεις δίχως την έγκρισή του, παρεμβάσεις στον καταρτισμό ενδεκάδας και τις αλλαγές κ.λ.π.). Λίγο έλειψε, μάλιστα, η άρνησή του να τινάξει στον αέρα ολόκληρο το ταξίδι, καθώς, μόλις γνωστοποίησε τους παίκτες του ότι θα "πετούσαν" χωρίς αυτόν, η πρώτη τους αντίδραση ήταν ν’ αρνηθούν να ταξιδέψουν κι αυτοί. Πείσθηκαν μόνο αφού τους μίλησε ο ίδιος ο Μπούκοβι που ζήτησε και τη συνδρομή του αρχηγού, Κώστα Πολυχρονίου: "Εσύ θα τους συγκεντρώσεις και θα τεθείς επικεφαλής...", είχε πεί.

Πέραν, πάντως, των προβλημάτων που έδειχναν να υπήρχαν στις σχέσεις Μπούκοβι- διοίκησης, υπήρχε κι ένας άλλος λόγος, που εμπόδιζε τη μετάβαση του στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού : η "ανατολική" καταγωγή του, που έθετε κώλυμα στην εξασφάλιση άδειας αναχώρησης. Εν τω μεταξύ, το πολιτικό σκηνικό αλλάζει αιφνιδιαστικά. Έχουν προκηρυχθεί εκλογες γιά τον Μάϊο του 1967, στην σκιά του φόβου κινήματος και η Ένωση Κέντρου Γεωργίου Παπανδρέου δείχνει να είναι βέβαιη νικήτρια. Ως τότε, την πρωθυπουργία κατέχει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος με υπουργό Εσωτερικών τον Γεώργιο Ράλλη. Την νυχτα της 20ης Απριλίου θα ξαπλώσουν για ύπνο στα σπίτια τους και όλοι το πρωϊ θα ξημερωθούν κρατούμενοι στο Γουδί. Ο φασιστικός εφιάλτης έχει ξεκινήσει : Εκατοντάδες πολιτικοί, χιλιάδες πολίτες και ένας ολόκληρος λαός θα βρεθούν στα σίδερα και στο σκοτάδι και φυσικά διακόπτεται κάθε αθλητική και πολιτιστική δραστηριότητα μέχρι νεωτέρας.

Το τέλος
Η Ελλάδα περνάει στην εποχή της "Junta", της δικτατορίας των συνταγματαρχών και ως κομμουνιστές οι Μπούκοβι - Λάντος - σε συνδυασμό με το γεγονός οτι ανήκαν στον Ολυμπιακό - αποτέλεσαν πρώτης τάξεως στόχους. Το πρωτάθλημα μετά από ένα μηνα θα ξαναρχίσει, αφού οι κρατούμενοι μετακινηθούν από τα γήπεδα, και ο Ολυμπιακός θα είναι τελικά πρωταθλητης με 59 βαθμούς, 7 μπροστά απο την ΑΕΚ και 17 από τον Παναθηναϊκό. Πρώτος σκορερ ο Γιώργος Σιδέρης. Βγαίνει το τραγούδι : "Του Μπούκοβι την ομαδάρα, τη λένε Ολυμπιακάρα". Ο Ούγγρος δάσκαλος ήρθε στον Ολυμπιακό σε μια δύσκολη εποχή και τον μετέτρεψε σε ομάδα-όνειρο. Μόλις τρείς μήνες μετά, η χούντα έδιωξε κακήν κακώς το Μάρτον Μπούκοβι και τον βοηθό του, Μιχάλι Λάντος, λόγω "αριστερών φρονημάτων", με ένα ολόκληρο λαό να τον ικετεύει να μείνει και το Μπούκοβι δακρυσμένο να φεύγει. Χαρακτηριστικό το - διάσημο πια - απόσπασμα απ'το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, "Τη νύχτα που έφυγε ο Μπούκοβι" :

"Ήτανε όλοι εκεί... Οι αγαπημένοι από τα παλιά. Από την Αγία Σοφία και τα Μανιάτικα, τον Άγιο Δημήτρη, τα Ταμπούρια και την Υπαπαντή. Αδειάσανε τα καφενεία και τα σφαιριστήρια.
Από τη λέσχη του Σταύρου ήρθε ο έβδομος αδερφός του, ο Λουκάς , που αργότερα σκοτώθηκε με το μηχανάκι, ο Μάνθος ο Τζαμπαμάγκας, το δεξί μπακ του ΠΟΑΔ, ο κουρέας ο Λοΐζος, που 'παιζε τερματοφύλακας, ο Φιρλίγκος, ο Πιεράκος, ο Γκέλος, που πέρναγε παραμάνες στα μάγουλά του χωρίς να ματώνει, τα αδέρφια οι Αράπηδες, ένας απ τους Κριελάκους, ο Πιέρος ο μποξέρ κι όσοι απ το τάγμα Τσιλιβαραίων βρέθηκαν εκεί .

Απ το καφενείο του Κοτέα ήρθε ο Βαρελάς, ο Θοδωρής, που κυνηγάει τους πούστηδες, ο Στέλιος ο Υγρασίας, οι Γαργαλάκοι, ο Καραβάς, το σέντερ φορ της ΠΟΑΔ, ο Τσούτας, ο Δρακούλης ο αστυφύλακας, χωρίς τη στολή, ο Μονέδας, ένας απ τους Μαριόληδες, ο Πηλάλης, ο Μπαμπάτσικος , ο Κατσίκας η Αλήτρα κι όσοι απ το τάγμα των Τσιλιβαραίων ήτανε εκεί...

Απ των "Κυνηγών" ήρθε ο Τσοτσός που ταξιδεύει, ο Μαγουλάς, ο Μηνάς κι ο γαμπρός του, ο Σπίγγος, ο Μηνάς ο νταβατζής, οι Γεωργακαράκοι, ο Θοδωρής το Φάντασμα, ο Γιώργος ο Τσίου, που χάθηκε τζάμπα, ο Μαυροειδάκος, τα Δίδυμα κι όσοι απ το τάγμα των Τσιλιβαραίων ήτανε εκεί...

Ήρθανε απ του Τσέχα, του Μπαθρέλου και του Τσαπατσάρη, Ο Βαρίτης, οι Μελάδες, ο Πέτρος ο Κεφάλας, ο Μιχάλης, που τον κλάψανε όλα τα Μανιάτικα . Ήρθανε οι δυο χασάπηδες που κάνανε στην Κορέα, κάτι παιδιά απ την Αμφιάλη, που κατεβαίνανε για μπαρμπούτι κι όσοι απ το τάγμα των Τσιλιβαραίων δεν είχανε σειρά για ύπνο.

Την άλλη μέρα έγραψε και το "Φως" τι έγινε εκεί : Πως είχε σταματήσει η συγκοινωνία κάτω απ το ξενοδοχείο της Καστέλλας, πως ανεμίζανε ασπροκόκκινες σημαίες και κασκόλ, ανάβανε στριμμένες εφημερίδες και κεριά κι οι πιο μικροί, με δάκρυα στα μάτια, φωνάζανε :

- Πατέρα ! Μη φεύγεις !

Πως , όταν βγήκε ο Μπούκοβι στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου να τους ησυχάσει με τον Λάντος δίπλα του, δάκρυσε κι αυτός και έκανε και τους μεγάλους να χτυπιούνται :

- Πατέρα ! Μη Φεύγεις, Πατέρα μη ! Μη φεύγεις !

Έγραψε για τις φωτιές που ανάψανε μετά τους τσαμπουκάδες που γίνανε, το ξύλο που έπεσε στους γύρω δρόμους, τις σπασμένες τζαμαρίες, το διαλυμένο καφενείο. Έγραψε μερικά το "Φως"... Αλλά τι να καταλάβουνε αυτοί που γράφουνε !"...


Ο Μάρτον Μπούκοβι απεβίωσε το Φεβρουάριο του 1985, "πλήρης ημερών". Το έργο του και η παρουσία του όμως δεν ξεχάστηκαν ακόμα και σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα μετά.